مری و مکس (2009) یک انیمیشن استاپ موشن استرالیایی به نویسندگی و کارگردانی آدام الیوت است. این کار اولین استاپ موشن بلند الیوت بود که بعد از گرفتن جایزه اسکار برای استاپ موشن کوتاه هارلی کرومپت به سراغ ساخت آن رفت.
با وجود اینکه مری و مکس هیچوقت در ایالات متحده اکران عمومی نشد، ولی مورد توجه منتقدان قرار گرفت و درباره آن نوشتند: این انیمیشن تکان دهنده، دنیای فیلم نوآر سیاه و سفید را برای مکس و دنیای رنگهای قهوه ای را برای مری در نظر گرفته است. ویژگی های میزانسن مثل طراحی شخصیت، نورپردازی و حرکت دوربین، دوستی تلخ و شیرین بین دو انسان همفکر ولی جدا از هم را نشان می دهد که سرشار از درس های عمیق زندگی مثل پذیرش خود و دوستی است. هدف این مقاله بررسی این تکنیک ها و تأثیر آنها بر ساخت انیمیشن رویایی و کم نظیر مری و مکس است.



تریلر رسمی انیمیشن مری و مکس
این یک داستان واقعی است!
“این یک داستان واقعی است!” این جمله در آغاز انیمیشن نوشته میشود و جالب است بدانید بر اساس زندگی کارگردان، آدام الیوت ساخته شده است. الیوت در دوران کودکی دوستی نامه ای داشته که شخصیت مکس را از روی آن میسازد و گویا دوستیشان بیش از 20 سال طول کشیده است. انیمیشن مری و مکس زندگی یک دختر هشت ساله در حومه استرالیا به نام مری دیزی دینکل را دنبال می کند که با چالش هایی مثل بزرگ شدن، بی توجهی، تنهایی و آزار و اذیت همسن و سالانش دست و پنجه نرم میکند.
یک روز، مری یک دفترچه تلفن از شهر نیویورک را در اداره پست می بیند و تصمیم می گیرد به طور تصادفی آدرس پستی فردی را انتخاب کند تا نامه ای برایش بنویسد و از این راه دوستی پیدا کند. انتخاب او، مکس جری هوروویتز، یک مرد چاق 44 ساله است که در درک و ارتباط با دیگران، مشکلات روحی و اجتماعی مختلفی دارد. بعد از نامه اول مری، مکس در جواب او شروع به نوشتن میکند. این دو به سرعت یک دوستی نامه ای تشکیل می دهند که بیش از 20 سال طول میکشد.

شخصیت مری و مکس، نقش های مکمل
مری دختری با چهره غمگین و یکم اضافه وزن است که عینک مربعی و لبه ضخیم می زند و یک خال مادرزادی قهوه ای رنگ روی پیشانی دارد. این ویژگی ها در طراحی شخصیت او در کنار سر گلابی شکل، بینی درشت و کک مکی، موهای سیاه، چشمان ریز زیر قاب های شیشه ای کج رو به پایین، و بدنی حتی کوتاه تر از سرش نشان داده شده است که معصومیت و عزت نفس کم او را به نشان میدهد.
از سوی دیگر، شخصیت مکس با وجود اینکه مثل مری صورتی تقریبا کج و کوله رو به پایین دارد اما در چشمان درشت برجسته، گوش های کشیده و دهان پهن، با مری متفاوت است. این جزئیات در احساسات مکس اغراق می کنند و روی وضعیت روانی مکس تأکید می کنند. شخصیتی که خودش را آن طور که هست پذیرفته ولی توسط جامعه طرد شده است. استفاده از خاک رس در ساخت صحنه ها و شخصیت ها، با ایجاد حس خشن بودن و شکنندگی، این برداشت های منفی را بهتر منتقل می کنند. از طریق این نشانه های تکنیکی، متوجه می شویم که مری و مکس ناقص و نامطلوب هستند و نکته اینجاست: شخصیت ها به سفری می روند تا کودک درون خود را یک بار دیگر را در آغوش بگیرند.

شاخ و شانه کشیدن حتی برای دیزنی!
الیوت درباره ی مری و مکس میگوید: بعد از هاروی کرومپت، می خواستم با چیزی طولانی تر و مغزدارتر مقابله کنم. من می خواستم مرزهای انیمیشن بلند را جابجا کنم، چیز جدیدی را در اختیار مخاطبان قرار دهم، چیزی با تعادل نور و تاریکی، چیزی که دیزنی، پیکسار و دریم ورکس جرات لمس آن را ندارند. چه چیزی بهتر از یک داستان “عاشقانه” در مورد یک دختر هشت ساله و یک مرد چاق 44 ساله با سندرم آسپرگر که در نیویورک زندگی می کنند! من علاقه ای به انیمیشن معمولی ندارم و قطعا هرگز نمی خواهم حیوانات سخنگو در فیلم هایم باشند. همه فیلم های من عمیقا شخصی هستند و بر اساس افراد اطرافم ساخته شده اند. من سعی می کنم فیلم هایی با عمق و محتوا بسازم. فیلم هایی که عمیقا مخاطب را درگیر می کنند، به حرکت در می آورند و تفکر می کنند. اگر انیمیشنی سبک و پوشالی می خواهید، از آن زمان به دیزنی لند بروید.»

مراحل ترسناک و در عین حال جذاب تولید
الیوت درباره ی مراحل پیش تولید کارش میگوید: اگرچه شخصیت های انیمیشن مری و مکس بر اساس افراد واقعی ساخته شده اند، اما به قول معروف، من هرگز اجازه نمی دهم حقیقت مانع یک داستان خوب شود. بنابراین در کنار زندگینامه ها، به پردازش داستان اهمیت زیادی دادم و پس از مرحله فیلمنامه، چهار تا پنج ماه را صرف ترسیم دستی کل استوری بورد (1,300 پلان) کردم.
بعد از آن به استودیو رفتیم و پیش تولید را شروع کردیم. ما فقط می توانستیم شش انیماتور بخریم بنابراین فشار روی هر یک از آنها کم نبود و به طور متوسط پنج ثانیه در روز انیمیشن تولید میکردند. بعد به مرحله ساخت عروسک ها رفتیم. این یک فرآیند بزرگ، شامل تجزیه ی استوری بورد بود تا بتوانیم عروسک ها را به طور خاص بر اساس نیاز عملکرد آنها بسازیم. عکاسی بیش إز 57هفته طول کشید و از 133 دکور مجزاء و 212عروسک، استفاده شد.
الیوت می گوید: “دردناک ترین قسمت فیلمبرداری روزی بود که مجبور شدیم تمام تجهیزات دوربین، لوازم هنری، تجهیزات و غیره را بفروشیم. ما مجبور شدیم این کار را انجام دهیم چون بودجه فیلم تا حدی توسط مالیات دهندگان استرالیایی تامین می شد و طبق قانون تمام دارایی ها باید فروخته می شد. بعد این پول به بودجه بازگشته تا انیمیشن تمام شود.

رد نورپردازی نوآر در کنار رنگبندی تک رنگ
فیلم در نهایت هنرمندی نورپردازی شده است. رنگ های قهوه ای برای دنیای مری و خاکستری برای دنیای مکس اختصاص داده شده ان که این استفاده از نورپردازی تک رنگ، جنبه هویت مری و مکس را نشان میدهد.
در دنیای مری از همان ابتدای انیمیشن روی رنگ قرمز تاکید میشود. مری انگشتری دارد که در احوال او را با تغییر رنگ نشان میدهد، در زمان ناراحتی سیاه یا خاکستری و در زمان شادی قرمز رنگ میشود و این رنگبندی برای بیان حال او در اکثر پلان ها استفاده شده است. بجز اینها، رنگ قرمز در جدول مری، نشانه ی جذابیت است. به همین دلیل هر چیز جذابی مثل آرایش و کفش های زنانه، قرمز نشان داده میشود.
دنیای مکس در ابتدا پر از رنگ های سیاه و سفید و خاکستری است. اما با ورود مری به زندگی او و ادامه ی این دوستی، به تدریج اشیاء قرمز رنگی را میبینیم که به عنوان هدیه برای مکس فرستاده شده و وارد دنیای او میشوند. اشیائی مثل منگوله ی کلاه، شکلات و صندوق که نشان میدهند به دلیل حضور مری در زندگی مکس، رنگها شروع به ظاهر شدن در دنیای او می کنند.


اگرچه مری و مکس به دو دنیای جداگانه تعلق دارند، قلمروهای آنها از طریق پاکت های نامه، کم کم به هم نزدیک میشود. استفاده عمدی از شخصیت های سفالی، نورپردازی تک رنگ با رنگ آمیزی انتخابی، و تکنیک های منحصر به فرد عکسبرداری، عمق تنهایی دو انسان از نسل های مختلف را نمایش میدهد که به تدریج با مشکلات درونی خود کنار می آیند. در نهایت مرگ مکس، آن هم درست در روزی که مری یه دیدارش میآید، این واقعیت را نشان میدهد که مری و مکس هرگز به صورت حضوری همدیگر را نمیبینند که همین مسئله رابطه ی آنها را خاص تر می کند. مری و مکس همراه با سایر عناصر این انیمیشن ، ناب ترین و عمیق ترین درس دوستی را به مخاطب میدهند و داستان با این جمله ازاتل ممفورد، نویسنده آمریکایی به پایان میرسد:
خداراشکر که میتوانیم دوستان خود را انتخاب کنیم.
بدون دیدگاه